نكاتي كه بايد در مورد واكسيناسيون كرونا بدانيم

به گزارش سلام دكتر به نقل از سازمان غذا و دارو، واكسيناسيون باعث كاهش تعداد ناقلين بدون علامت مي شود و مهمترين ابزار براي كنترل همه گيري كوويد-۱۹ به شمار مي‌رود. عواقب ابتلاي افراد به بيماري كوويد-۱۹ قابل پيش بيني نيست و تاخير در واكسيناسيون احتمال ابتلاي هر فرد به بيماري شديد را در همه‌گيري كوويد-۱۹ افزايش مي دهد.

اما سوالي كه معمولا در چنين شرايطي براي افراد پيش مي‌آيد اين است كه بهترين واكسن ساخته شده براي پيشگيري از بيماري كوويد-۱۹ چه واكسني است؟

_ بهترين واكسن براي پيشگيري از بيماري كوويد-۱۹ در دسترس ترين واكسن است. ميزان اثربخشي واكسن‌ها در پيشگيري از ابتلا به بيماري كوويد-۱۹ در مطالعات انجام شده ممكن است تا حدي متفاوت باشد. اين تفاوت ها نبايد در تصميم گيري جامعه براي زمان تزريق واكسن تاثيرگذار باشد. نكته مهم اين است كه افراد واكسينه شده در صورت ابتلا به بيماري كوويد-۱۹ دچار مرگ و مير و عوارض جدي ناشي از بيماري نخواهند شد. با تزريق همه واكسن‌ها ممكن است عوارض جدي به صورت نادر بروز كند، اما عواقب ابتلا به بيماري كوويد-۱۹ از عوارض احتمالي و نادر واكسن ها بسيار بيشتر است و واكسيناسيون يك امر ضروري براي حفظ سلامت هر فرد و جامعه است.  

اما، درباره زمان اثربخشي واكسن و زمان ماندگاري آن بايد گفت ايمني زايي واكسن دو تا سه هفته بعد از تزريق نوبت اول آغاز مي‌شود و دو هفته بعد از تزريق نوبت دوم كامل مي‌شود. بنابراين ريسك ابتلا به بيماري كوويد-۱۹ در روزهاي ابتدايي بعد از تزريق واكسن وجود دارد و نبايد ناديده گرفته شود. ماندگاري ايمني در برابر ويروس كرونا بعد از تزريق واكسن‌هاي كوويد-۱۹ مشخص نيست، اما انتظار مي‌رود دو هفته بعد از كامل شدن واكسيناسيون، فرد واكسينه شده حداقل شش ماه در برابر ويروس كرونا ايمني داشته باشد.

ميزان اثر بخشي واكسن‌هاي كوويد-۱۹ چقدر است؟

_ همه واكسن هاي كوويد-۱۹ به طور قابل توجهي ريسك تشديد بيماري و مرگ و مير ناشي از بيماري كوويد-۱۹ را در صورت ابتلا كاهش مي‌دهند. اين واكسن‌ها ريسك ابتلا (به صورت ناقل با علائم خفيف و يا بدون علامت) به بيماري كوويد-۱۹ را نيز كاهش مي‌دهند، با اين وجود اطلاعات در مورد ميزان اثربخشي واكسن‌هاي كوويد-۱۹ در برابر سوش‌هاي نوپديد ويروس كرونا محدود است.

آيا واكسن‌هاي كوويد-۱۹ موجود در بازار دارويي ايران محدوديت سني دارد؟

همه‌ واكسن‌ها در كشور ما در سنين بالاي ۱۸ سال مي‌تواند تزريق شود. در برخي از كشورها با توجه به اينكه عوارض بسيار نادر واكسن آسترازنكا در خانم‌هاي جوان (سنين كمتر از ۵۰ تا ۵۵ سال) رخ داده است، تزريق اين واكسن به صورت داوطلبانه در اين سنين انجام مي شود. لازم به ذكر است كه واكسن آسترازنكا در دنيا بيشتر در سنين كمتر از ۵۵ سال و در خانم ها تزريق شده است، بنايراين يكي از دلايل مشاهده عوارض در اين سنين را مي‌توان واكسيناسيون بيشتر در اين جمعيت دانست. در سنين كمتر از ۵۵ سال منع مصرف براي دريافت واكسن آسترازنكا وجود ندارد و سازمان جهاني بهداشت مزاياي تزريق اين واكسن را در برابر خطر بروز عوارض بسيار نادر آن در سنين بالاي ۱۸ سال بيشتر مي‌داند. در صورت در دسترس بودن بهتر است در سنين كمتر از ۵۵ سال از واكسن‌هايي به جز واكسن آسترازنكا جهت پيشگيري از بيماري كوويد-۱۹ استفاده شود.

مهمترين موارد منع مصرف واكسن كوويد-۱۹ چيست؟

_ به طور كلي تزريق واكسن‌ها در زمان بيماري‌هاي حاد توصيه نمي‌شود. بنابراين تزريق واكسن در صورت بروز علائم حاد بيماري (تب، لرز، تهوع، بدن درد، درد شكم، اسهال، سوزش ادرار، دردپهلو و …) تا زمان بهبود علائم بايد به تعويق بيفتد. در مورد بيماري‌هاي مزمن خودايمني تزريق واكسن در فاز حاد بيماري توصيه نمي‌شود. زماني كه بيماري در حالت كنترل شده باشد و با نظر پزشك معالج مي توان واكسن را تزريق كرد.

_ در مواردي كه فرد واكسينه شده واكنش حساسيتي شديد و سريع به يكي از برندهاي تجاري واكسن نشان دهد (مجموعه اي از علائم افت فشار، كهير، خارش، گرفتگي صدا، تورم لب‌ها و زبان، سرگيجه، اسهال طي ۴ ساعت پس از تزريق) آن برند تجاري از واكسن را نبايد تزريق كند. در برخي از موارد ممكن است واكنش‌هاي ازدياد حساسيت به صورت ۲ مرحله‌اي و طي ۱ تا ۷۲ ساعت مجددا بروز نمايد، بنابراين در صورت وقوع عارضه بيمار طي ۷۲ ساعت بعد نيز بايد از نظر بروز اين علائم پايش شود و با بروز مجدد به سرعت به مركز درماني مجهز مراجعه كند و در صورت در دسترس بودن اتوانجكتور (آمپول آماده تزريق) اپي نفرين تا زمان مراجعه به مركز درماني اتوانجكتور در عضله ران تزريق شود.

_ حساسيت به پني سيلين و ساير داروها منع مصرف براي تزريق واكسن كوويد-۱۹ تلقي نمي‌شود. در صورت وجود سابقه واكنش‌هاي ازدياد حساسيت شديد اين افراد حتما بايد در مراكز مجهز درماني واكسن كوويد-۱۹ را دريافت كنند.

آيا تزريق واكسن باعث ابتلا به بيماري كوويد-۱۹ مي‌شود؟

_ همه واكسن‌هاي كوويد-۱۹ غير زنده يا غير فعال هستند و به هيچ وجه باعث ابتلا به بيماري كوويد-۱۹ و يا مثبت شدن تست PCR نمي‌شود. فرد واكسينه شده نياز به قرنطينه ندارد. تزريق واكسن باعث مثبت شدن تست سرولوژي (آنتي بادي عليه ويروس كرونا) مي‌شود.

آيا امكان ابتلا به بيماري كوويد-۱۹ بعد از تزريق واكسن وجود دارد؟

_ايمني زايي واكسن‌هاي كوويد-۱۹ حدود دو هفته بعد از تزريق نوبت دوم كامل مي‌شود. بنابراين در روزهاي اوليه بعد از تزريق واكسن در صورت مواجهه با فرد آلوده احتمال ابتلا وجود دارد. حتي بعد از اينكه ايمني زايي واكسن به حداكثر برسد احتمال ابتلا وجود دارد. با تزريق واكسن ريسك شديد شدن بيماري كوويد-۱۹ در افراد واكسينه شده كاهش مي‌يابد. با اين وجود اثر بخشي واكسن‌ها ۱۰۰ درصد نيست و در صورت مواجهه پرخطر با افراد مبتلا، فرد واكسينه شده مي‌تواند به صورت ناقل بدون علامت يا با علائم خفيف، بيماري را به اطرافيان خود انتقال دهد. بنابراين افراد واكسينه نيز بايد فاصله گذاري اجتماعي و ماسك زدن را در اجتماع رعايت كنند.

تزريق واكسن كوويد-۱۹ چه عوارضي را به دنبال دارد؟

_ عوارض شايع در محل تزريق واكسن شامل قرمزي، خارش، حساسيت، درد، سفتي، تورم و احساس گرما است. درد مفاصل، بدن درد، ضعف، خستگي، لرز، كاهش اشتها، تهوع، سردرد، تب، لرز و كسالت نيز ممكن است بعد از تزريق رخ دهد. اين عوارض ممكن است در بعضي مواقع تا ۷ روز ابتدايي بعد از تزريق واكسن وجود داشته باشد. در صورتي كه عوارض طي هفت روز اول بهبود پيدا نكند و يا تشديد شود با مراجعه به پزشك بهتر است بررسي هاي لازم انجام شود.

_ در موارد نادر تزريق واكسن كوويد-۱۹ باعث بروز واكنش حساسيتي شديد و سريع مي‌شود (مجموعه‌اي از علائم افت فشار، كهير، خارش، گرفتگي صدا، تورم لب ها و زبان، سرگيجه، اسهال). در برخي از موارد ممكن است واكنش‌هاي ازدياد حساسيت به صورت ۲ مرحله‌اي و طي يك تا ۷۲ ساعت مجددا بروز نمايد.

_ در موارد بسيار نادر تا چند هفته بعد از تزريق هر واكسني ممكن است فلج اعصاب صورت رخ دهد. معمولا اين عارضه برگشت پذير است. در صورت وقوع بيمار بايد به پزشك مراجعه كند

_ در موارد بسيار نادر (۴ در هر ۱۰۰۰۰۰۰ نفر) تزريق واكسن آسترازنكا باعث بروز افت پلاكت و لخته خون در شريان‌ها و وريدها شده است. با توجه به اينكه عارضه بسيار نادر است تزريق واكسن در افراد بالاي ۱۸ سال توصيه مي‌شود.

_ بيماران دچار هموفيلي، بيمار دچار افت پلاكت و بيماراني كه تحت درمان با داروهاي ضد لخته خون (وارفارين، دابيگاتران، ريواروكسابان، اپيكسابان، انوكساپارين، دالتپارين و هپارين) ممكن است بعد از تزريق واكسن دچار خون ريزي‌هاي زير پوستي شوند. در اين بيماران نيز همانند ساير افراد بالاي ۱۸ سال تزريق واكسن كوويد-۱۹ توصيه مي‌شود. تزريق واكسن در اين افراد با مشورت پزشك معالج بهتر است انجام شود.

_ در موارد نادر ممكن است تزريق واكسن باعث بروز تشنج شود. بيماراني كه در ريسك تشنج هستند بهتر است بعد از تزريق واكسن از نظر علائم عصبي پايش شوند و در صورت بروز علائم عصبي به مركز درماني مراجعه شود.

چه علائمي بعد از تزريق واكسن كوويد-۱۹ بايد پايش شود؟

_ در صورتي كه فرد واكسينه شده تا ۲۸ روز بعد از تزريق واكسن دچار تنگي نفس، درد قفسه سينه، درد در ناحيه شكم، سردي اندام‌هاي انتهايي، تاري ديد، دوبيني، تشنج، اختلال تكلم، بي حسي اندام ها، پلژي، سردرد بسيار شديد و مداوم، تورم و درد و تغيير رنگ اندام هاي انتهايي و يا قرمزي به صورت نقاط خون ريزي دهنده زير پوست شده باشد، مراجعه به مراكز درماني توصيه مي‌شود.

_ در صورت بروز علائم ازدياد حساسيت شديد و سريع بعد از تزريق واكسن (مجموعه اي از علائم افت فشار، كهير، خارش، گرفتگي صدا، تورم لب ها و زبان، سرگيجه و اسهال) پاهاي بيمار بايد بالا نگه داشته شود و بيمار سريعا به يك مركز درماني مجهز به امكانات احيا ارجاع داده شود. در برخي از موارد ممكن است واكنش‌هاي ازدياد حساسيت به صورت ۲ مرحله اي و طي يك تا ۷۲ ساعت مجددا بروز نمايد. بنابراين بيمار طي ۷۲ ساعت بعد از وقوع عارضه بايد از نظر هوشياري، فشار خون، علائم پوستي و علائم تنفسي پايش شود.

_ در صورت بروز تب بيشتر از ۴۰ درجه سانتي گراد بعد از تزريق واكسن مراجعه به مركز درماني توصيه مي‌شود.

_ بيماران دچار هموفيلي، بيمار دچار افت پلاكت و بيماراني كه تحت درمان با داروهاي ضد لخته خون (وارفارين، دابيگاتران، ريواروكسابان، اپيكسابان، انوكساپارين، دالتپارين و هپارين) با مشورت پزشك معالج مي توانند واكسن كوويد-۱۹ را به صورت عضلاني دريافت كنند. محل تزريق واكسن را از نظر بروز خون ريزي‌هاي زير پوستي پايش شود. در صورت بروز خون ريزي‌هاي زير پوستي به پزشك مراجعه شود. درد و تورم ممكن است يك تا ۲ روز ابتدايي بعد از تزريق واكسن وجود داشته باشد اما در صورتي كه اين علائم تشديد شود و يا قرمزي پيش رونده در محل تزريق مشاهده شود بيمار بايد به پزشك مراجعه كند.

_ در صورت بروز علائم عصبي بعد از تزريق واكسن (كاهش سطح هوشياري و يا پرش هاي عضلاني) مراجعه به مركز درماني توصيه مي شود.

آيا قبل از تزريق واكسن، بايد دارويي استفاده شود؟

_ براي پيشگيري از عوارض قبل از تزريق واكسن كوويد-۱۹ بهتر است از استامينوفن، ساير داروهاي مسكن و آنتي هستامين‌ها (هيدروكسي زين، سيتريزين، لوراتادين، ديفن هيدرامين و …) استفاده نشود. اگر بيمار از قبل داروهاي فوق را استفاده مي‌كرده است، نيازي به قطع دارو وجود ندارد. در صورت بروز علائم تب و لرز و بدن درد بعد از تزريق واكسن مي‌توان از استامينوفن و يا داروهاي مسكن (تحت نظر پزشك) استفاده كرد. در صورت بروز واكنش‌هاي پوستي بعد از تزريق واكسن بهتر است با پزشك مشورت شود.

براي كاهش ريسك عوارض نادر واكسن كوويد-۱۹ چه كارهايي بايد انجام شود؟

_ براي پيشگيري از عوارض نادر واكسن استفاده از هيچ دارويي (آسپرين، داروهاي ضد لخته خون و …) توصيه نمي‌شود.

_ بهتر است فرد دريافت كننده واكسن براي حفظ حجم داخل عروقي روز تزريق واكسن مايعات به ميزان كافي مصرف كرده باشد. در صورت بروز علائم ازدياد حساسيت شديد (مجموعه اي از علائم افت فشار، كهير، خارش، گرفتگي صدا، تورم لب ها و زبان، سرگيجه و اسهال طي ۴ ساعت اوليه پس از تزريق) پاهاي بيمار بايد بالا نگه داشته شود و بيمار سريعا به يك مركز درماني مجهز به امكانات احيا ارجاع داده شود.

_بيماران دچار هموفيلي، بيمار دچار افت پلاكت و بيماراني كه تحت درمان با داروهاي ضد لخته خون (وارفارين، دابيگاتران، ريواروكسابان، اپيكسابان، انوكساپارين، دالتپارين و هپارين) جهت كاهش خطر خون ريزي هاي زير پوستي بايد در محل تزريق واكسن حداقل ۲ تا ۵ دقيقه كمپرس قرار دهند.

بعد از انجام واكسيناسيون واكسن كوويد-۱۹ چه ملاحظاتي را بايد در نظر گرفت؟

_ انتظار مي‌رود كه فرد واكسينه شده حدود ۲ هفته بعد از دريافت نوبت دوم واكسن ايمني عليه بيماري كوويد-۱۹ را داشته باشد. شواهد نشان داده است ريسك ابتلا و تشديد بيماري كوويد-۱۹ در افرادي كه واكسينه شده اند كاهش مي‌يابد اما به صفر نمي رسد. بنابراين افرادي كه واكسينه مي شوند مي توانند در صورت مواجهه با ويروس به صورت ناقل بدون علامت ويروس را به نزديكان خود كه واكسينه نشده اند انتقال دهند. توصيه مي‌شود جهت حفظ سلامت خانواده خود و جامعه افراد واكسينه شده تمام پروتكل‌هاي بهداشتي جهت پيشگيري از انتشار بيماري كوويد-۱۹ (شامل ماسك زدن و رعايت فاصله اجتماعي، پرهيز از حضور در مكان هاي پر جمعيت) را رعايت نمايند.

واكسن‌هاي كوويد-۱۹ با چه داروهايي تداخل دارد؟

_ توصيه مي‌شود براي حفظ اثربخشي واكسن‌ها، حداقل فاصله زماني ۱۴ روز بين تزريق واكسن كوويد-۱۹ و ساير واكسن‌ها رعايت شود.

_ اغلب داروها هيچ تداخلي با واكسن‌هاي كوويد-۱۹ ندارد. بيماراني كه دچار بيماري‌هاي مزمن هستند بيماران دچار مشكلات قلبي، كليوي، كبدي، روماتولوژيك، ديابت، بدخيمي و … به هيچ عنوان نبايد بدون مشورت پزشك خود داروهاي مصرفي را تغيير دهند و يا قطع كنند. در برخي موارد خاص و به ندرت، با مشورت و صلاحديد پزشك معالج ممكن است نياز باشد فاصله زماني بين تزريق واكسن و برخي داروهاي سركوب كننده سيستم ايمني وجود داشته باشد. بيماراني كه تحت پيوند اعضا و يا شيمي درماني قرار گرفته اند در مورد زمان تزريق واكسن بهتر است با پزشك معالج خود مشورت كنند.

آيا كسي كه قبلا دچار بيماري كوويد-۱۹ شده است مي‌تواند واكسن كوويد-۱۹ را دريافت كند؟

‌_ در صورتي كه بيماري خفيف بوده و بيمار نياز به بستري پيدا نكرده باشد و از قرنطينه خارج شده باشد و علائم بيماري (تب، سرفه، تنگي نفس، علائم گوارشي، …) به طور كامل بهبود پيدا كرده باشد (حداقل ۱۰ روز از زمان تشخيص بيماري كوويد-۱۹) تزريق واكسن كوويد-۱۹ ممنوعيت ندارد.

_ در صورتي كه بيماري شديد بوده و بيمار در بيمارستان بستري شده باشد در مورد زمان تزريق واكسن بهتر است با پزشك معالج مشورت شود. با توجه به اينكه بيماران با سابقه بيماري كوويد-۱۹ آنتي بادي‌هاي خنثي كننده ويروس را تا چند ماه در بدن خود دارند تزريق واكسن كوويد-۱۹ در اين بيماران مي تواند تا ۶ ماه به تعويق بيفتد.

آيا كسي كه سابقه مواجهه پرخطر با بيمار كوويد-۱۹ داشته است مي‌تواند واكسن كوويد-۱۹ را دريافت كند؟

_ در افرادي كه سابقه مواجهه پرخطر با فرد مبتلا به بيماري كوويد-۱۹ را داشته باشند ابتدا بايد تست PCR انجام شود. در صورت مثبت بودن تست PCR نبايد واكسن تزريق شود. در صورتي كه تست PCR منفي باشد بيمار براي مدت ۷ تا ۱۴ روز بايد از نظر بروز علائم كوويد-۱۹ پايش شود. در مواردي كه علائم بعد از اين مدت بروز نكند واكسيناسيون مي تواند انجام شود.

آيا كسي كه بعد از دريافت نوبت اول واكسن دچار بيماري كوويد-۱۹ شود مي‌تواند واكسن نوبت دوم را دريافت كند؟

_ لازم به ذكر است تزريق واكسن كوويد-۱۹ به هيچ عنوان باعث بروز بيماري كوويد-۱۹ در افراد نمي‌شود. با توجه به اينكه ايمني زايي واكسن‌ها چند هفته بعد از تزريق نوبت اول آغاز مي شود ممكن است فرد در روزهاي اوليه بعد از تزريق نوبت اول به بيماري كوويد-۱۹ مبتلا شود.

_ در صورتي كه بيمار بعد از تزريق واكسن نوبت اول دچار بيماري كوويد-۱۹ شود مي‌تواند نوبت دوم واكسن را در صورت بهبود علائم و خارج شدن از قرنطينه دريافت كند. اگر بيمار علامت‌دار باشد تزريق نوبت دوم واكسن تا زمان بهبود علائم بايد به تعويق بيفتد.

آيا تزريق واكسن‌هاي كوويد-۱۹ در دوران بارداري و شيردهي توصيه مي شود؟

_ تزريق واكسن‌هاي اسپوتنيك ، سينوفارم و كووكسين بهارات در دوران بارداري و شيردهي به دليل محدود بودن اطلاعات توصيه نمي‌شود. خانم هاي باردار و شيرده در مورد تزريق واكسن آسترازنكا بايد با پزشك خود مشورت كنند. در صورتي كه فرد واكسينه شده قصد بارداري داشته باشد نيازي به تاخير در اقدام به بارداري وجود ندارد. همه واكسن هاي كوويد-۱۹ غير زنده و غير فعال هستند و به نظر نمي‌رسد مشكلي براي جنين ايجاد كند. در صورتي كه خانم‌ها بعد از تزريق واكسن متوجه بارداري شوند جاي نگراني وجود ندارد.

انتهاي پيام